Jubilej ‒ 100 godina od osnivanja Udruženja prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić”
Kolaž Ljiljane Stjelja

U 2022. godini proslavlja se značajan kulturni jubilej ‒ 100 godina od osnivanja Udruženja prijatelja umetnosti „Cvijeta Zuzorić” koje je
dobilo naziv po čuvenoj Dubrovčanki, plemkinji i poetesi koja je bila zaljubljenik u umetnost i njen veliki poštovalac.
Februara 1923. godine srpski komediograf Branislav Nušić, tada načelnik Umetničkog odeljenja Ministarstva prosvete, inicirao je
organizaciju dobrotvornog bala pod nazivom „Hiljadu i druga noć”, sa idejom da se sakupe dobrovoljni prilozi za izgradnju, danas nadaleko poznatog Umetničkog paviljona „Cvijeta Zuzorić”, stecišta kulture i umetnosti grada Beograda. Dobrotvorne priloge su tom prilikom dali brojni imućni ljudi toga vremena, poput: Đorđa Vajferta, Luke Ćelovića, Mihajla Pupina, kralja Aleksandra Karađorđevića…

Nakon što je na konkursu za idejni projekat prihvaćen projekat arhitekte Branislava Kojića, odabrana je i lokacija za izgradnju Paviljona, odnosno park Mali Kalemegdan (iako je prvobitno bilo planirano da se Paviljon izgradi u blizini Konaka kneginje Ljubice).
Otvaranju Paviljona, 23. decembra 1928. godine, prisustvovao je veliki broj uglednih ličnosti, poput kneza Pavla i kneginje Olge, patrijarha Dimitrija i drugih znamenitih ličnosti toga vremena. Zanimljivo je da su na prvoj izložbi slikara i vajara koje je organizovalo Udruženje „Cvijeta Zuzorić” učestvovala velika imena naše umetnosti kao što su: Milena Pavlović Barili, Beta Vukanović, Uroš
Predić, Toma Rosandić… Ovo mesto, predstavljalo je središte likovnog života Beograda, ali je svojim radom uticalo i na širenje svesti o značaju kulture i umetnosti. Ispred Paviljona koji je izgrađen u duhu art deko arhitekture, 1931. godine postavljena je i fontana
pod nazivom „Buđenje”, delo vajara Dragomira Arambašića. Danas se na ovom mestu nalazi sedište Udruženja likovnih umetnika Srbije (ULUS).
Zanimljivo je da je upravo u rubrici „Među nama”, samo sto godina ranije (Politika br. 4952, od 5. februara 1922, str. 5) objavljen tekst pod naslovom „Cvijeta Zuzorić u Beogradu ‒ Jedna lepa kulturna pojava” U tom tekstu je između ostalog pisalo: Cvijeta Zuzorić u Beogradu
– Jedna lepa kulturna pojava. –
Inicijativom „Udruženja srpskih književnika“ održana je u prostorijama Umetničkog Odelenja Ministarstva Prosvete konferencija većeg broja uglednih beogradskih gospođa. Na toj konferenciji pretresano je pitanje o osnivanju jednog udruženja prijatelja umetnosti, kome bi bila zadaća da propagira interes za umetnost i stvara uslove za njen napredak i razvitak težeći naročito da književnost i umetnost Srba, Hrvata i Slovenaca postane zajednička tekovina i jedinstveni izraz duha našeg naroda.
Ova bi se zadaća, prema mišljenju konferencije, mogla postići ako bi ta organizacija – rasprostranjena po celoj Kraljevini – potpomogla svaku književnu i umetničku pojavu: obezbeđujući prođu dobroj knjizi i potpomažući izvođenje slikarsto-vajarskih izložbi kao i muzičkih produkcija i starajući se da se ove umetnosti kao vaspitači ukusa popularišu i van naših kulturnih centara i najzad
baveći se svima poslovima koji neposredno ili posredno mogu potpomoći napredak i razvitak književnosti i umetnosti u nas.

Čim je konferencija utvrdila zadaću i puteve kojima će se ova zadaća postizavati, pristupilo se izradi pravila udruženja koja su definitivno i usvojena. Prema rešenju konferencije organizacija će nositi naziv: „Cvijeta Zuzorić, udruženje prijatelja umetnosti“. Odista, retko je srećna misao bila da se ovoj novoj organiziaciji našeg ženskinja da ima znamenite Dubrovčanke šesnaestoga veka Cvijete Zuzorić, koja je odista
inspirisala čitavo pokoljenje velikih primorskih pesnika, koji su stvorili najznamenitiju epohu književnostii. Na toj konferenciji izabrana je i prethodna uprava udruženja, koju čine: predsednica gospođa Ana Marinković; potpredsednice: gospođa Krstelj i
gospođa Olga S. Stanojević; sekretarice: gospođa Hrista Đ. Đorđević i gospođa Mara Tešić, blagajnice: gospođa Bajloni i gospođa Sonja Frajnd Buli. Uprava će uskoro izdati proglas svemu ženskinju u kraljevini i pozvati ga da se
organizuje u ovu novu i korisnu kulturnu ligu koju mi svesrdno pozdravljam