Pjesnici ih vole, jer oni vole suprotnosti,  a antonimi su leksemi suprotnog značenja. Ukopali se na suprotnim stranama i ne vole se doticati, iako zajedno čine antonimski par: ružno – lijepo, nisko – visoko, dan – noć, crno – bijelo.   Ne podsjeća li vas to na loš brak koji je, usprkos neslaganju karaktera,  osuđen trajati?

Što se mene tiče, ovoliko znanja dostaje svakome tko nešto piše ili voli rješavati križaljke. No ako vam dijete ide u osnovnu školu, a vi mu trebate nešto objasniti, onda nije zgorega da ovaj zapis pročitate do kraja, da vidite što jezikoslovci tumače, a što bi vaše dijete trebalo znati.

Primarni (pravi)  antonimi

Između ovih antonima ne postoji etimološka veza, jer su nastali  iz različitih korijena pa ih zato što stvar volimo komplicirati, zovemo i raznokorijenskim (leksičkim) antonimima.

hladno – toplo
lijevo – desno
ružno – lijepo
zatvoreno – otvoreno

Tvorbeni  antonimi

Jasno vam je, ako postoje raznokorijenski antonimi, onda postoje i oni koji su nastali iz istog korijena riječi.  Oni si istokorijenski (gramatički). Našli smo im i drugo ime pa ih zovemo tvorbeni, a tvorimo ih prefiksima ili nekom negacijom.

utovariti – istovariti
ugraditi – razgraditi
prijatelj – neprijatelj
moralan – amoralan

Ako vam ni ova količina informacija nije dovoljna, možemo nabrajati dalje pa prema naravi značenjske opreke antonime podijeliti na binarne i stupnjevite.

Binarni antonimi

Binarni antonimi potpuno negiraju značenje onog drugog antonima, u potpunosti ga isključuju.

živ – mrtav
ljubav – mržnja
dobar- zao
istina – laž

Stupnjeviti antonimi

Ove antonime posebno volim. Svatko tko piše trebao bi poznavati njihove fine značenjske razlike, nijanse koje oni nude. Oni su između sebe izgradili put od niza riječi koje se međusobno ne isključuju, i zadržavaju svoje distinktivno ( razlikovno) značenje.

tuga  ( sjeta) ( razdraganost)) radost
leden (hladan) (mlak) (topao) vruć
malen (omanji) (oveći) velik

Postoje i višestruki antonimi koji vole izraziti opreku prema riječima različitog značenja.

Višestruki antonimi

star – mlad
star – nov
star – moderan
star – svjež

živ – mrtav
živ- trom

Zanimljivi su antonimi koji spadaju u domenu društvene prihvaćenosti pa postoje opće jezični antonimi koje koriste svi govornici  jednog jezika i Individualni (kontekstualni) antonimi  koji su međusobno suprotstavljeni samo u određenom kontekstu književnog djela  nekog pisca.

 

Marija Juračić